طراحی سایت با کدنویسی

امروزه داشتن یک وب‌ سایت حرفه‌ای برای کسب‌ و کارها و حتی افراد شخصی اهمیت بسیار زیادی دارد. طراحی سایت با کدنویسی یکی از روش‌های اصلی و پایه‌ای برای ساخت وب‌سایت‌های منحصر‌به‌فرد است که به شما امکان کنترل کامل بر جزئیات سایت را می‌دهد. در این روش، به جای استفاده از قالب‌ها یا سیستم‌های آماده، تمام بخش‌های سایت از صفر توسط برنامه‌نویسی و کدنویسی ساخته می‌شوند. این کار اگرچه نیازمند دانش فنی و زمان بیشتری است، اما نتیجه‌ی آن وب‌سایتی کاملاً سفارشی و مطابق با نیازهای خاص شما خواهد بود.

در این مقاله که توسط تیم وب‌ داران به عنوان نویسنده و گرد آورنده محتوا تهیه شده است، قصد داریم به طور جامع و گام‌به‌گام به موضوع طراحی سایت با کدنویسی بپردازیم. این راهنما برای مبتدیان علاقه‌مند به یادگیری طراحی وب با کدنویسی و همچنین طراحان وبی که می‌خواهند دانش خود را تکمیل کنند، تهیه شده است. پس اگر می‌خواهید بدانید طراحی سایت با کدنویسی چیست، چه مزایا و معایبی دارد، از کجا باید شروع کنید و چه مراحلی را باید طی کنید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

طراحی سایت با کدنویسی چیست؟

طراحی سایت با کدنویسی به فرآیند ایجاد و توسعه یک وب‌سایت از طریق نوشتن کدهای برنامه‌نویسی گفته می‌شود. در این روش، برای ساخت اسکلت‌بندی صفحات وب، ظاهر گرافیکی و همچنین افزودن قابلیت‌های تعاملی، از زبان‌های برنامه‌نویسی وب استفاده می‌کنیم. مهم‌ترین زبان‌هایی که در طراحی وب با کدنویسی به کار می‌روند عبارتند از:

• HTML (HyperText Markup Language): زبان نشانه‌گذاری ابرمتن که برای ساختاردهی محتوای صفحات وب به کار می‌رود. HTML استخوان‌بندی اصلی صفحه وب را تشکیل می‌دهد و با استفاده از تگ‌ها (برچسب‌ها)، نوع و جایگاه عناصر مختلف مانند عناوین، متن‌ها، تصاویر، لینک‌ها و غیره را مشخص می‌کند.
• CSS (Cascading Style Sheets): زبان شیوه‌نامه‌نویسی که برای طراحی ظاهر و سبک‌بندی (استایل‌دهی) عناصر HTML استفاده می‌شود. به کمک CSS می‌توان رنگ‌ها، فونت‌ها، حاشیه‌ها، فاصله‌ها، چینش بخش‌ها و به طور کلی ظاهر بصری سایت را طبق سلیقه و نیاز دلخواه تنظیم کرد.
• JavaScript: زبان برنامه‌نویسی سمت کاربر که برای افزودن قابلیت‌های پویا و تعاملی به صفحات وب کاربرد دارد. با استفاده از جاوااسکریپت می‌توان وب‌سایتی ایجاد کرد که به اعمال کاربر واکنش نشان دهد (برای مثال نمایش یک پیام هنگام کلیک روی دکمه، اسلایدر تصاویر، اعتبارسنجی فرم‌ها و مواردی از این دست).

علاوه بر سه زبان اصلی فوق که هسته‌ی طراحی فرانت‌اند (بخش سمت کاربر) را تشکیل می‌دهند، گاهی برای ساخت بخش‌های پیچیده‌تر و دینامیک وب‌سایت نیاز به زبان‌ها و فناوری‌های دیگری نیز هست. برای مثال، زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور مانند PHP، Python، Java یا JavaScript (با فریم‌ورک Node.js) برای پیاده‌سازی منطق سرور و ارتباط با پایگاه داده به کار می‌روند. همچنین پایگاه‌های داده‌ای مانند MySQL یا MongoDB برای ذخیره‌سازی اطلاعات وب‌سایت مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته یادگیری و استفاده از این موارد پیشرفته‌تر عمدتاً در حوزه توسعه وب (Web Development) و برنامه‌نویسی بک‌اند قرار می‌گیرد و برای شروع طراحی سایت با کدنویسی، می‌توانید ابتدا بر یادگیری HTML، CSS و JavaScript تمرکز کنید.

در مجموع، طراحی سایت با کدنویسی یعنی شما تمام اجزای سایت را با نوشتن کدهای لازم به وجود می‌آورید. این کار آزادی عمل کامل در طراحی جزئیات و امکانات سایت را به همراه دارد، چرا که محدود به چارچوب‌های از پیش ساخته‌شده (همچون قالب‌های آماده یا سیستم‌های مدیریت محتوا) نیستید. در ادامه به مزایا و معایب این روش می‌پردازیم تا با دید بازتری بتوانید درباره انتخاب این رویکرد تصمیم‌گیری کنید.

مزایای طراحی سایت با کدنویسی

طراحی وب‌سایت از طریق کدنویسی مزایای متعددی دارد که موجب می‌شود بسیاری از افراد و شرکت‌ها علی‌رغم سخت‌تر بودن این مسیر، آن را انتخاب کنند. مهم‌ترین مزایای طراحی سایت با کدنویسی عبارتند از:

• انعطاف‌پذیری بالا و سفارشی‌سازی کامل: با کدنویسی اختصاصی، شما می‌توانید یک وب‌سایت کاملاً منحصر‌به‌فرد مطابق با نیازها و سلیقه خود ایجاد کنید. هیچ محدودیتی در تغییر جزئیات وجود ندارد و هر قابلیتی که در ذهن دارید را می‌توانید از پایه پیاده‌سازی کنید. نتیجه کار وب‌سایتی خواهد بود که مشابه هیچ سایت دیگری نیست و دقیقاً مطابق خواسته شما عمل می‌کند.
• کنترل کامل بر عملکرد و بهینه‌سازی: وقتی کدنویسی یک سایت را خودتان انجام می‌دهید، بر تمام بخش‌های آن اشراف دارید. می‌توانید کد را بهینه و خلوت نگه دارید، از کتابخانه‌ها یا قطعات کد غیرضروری اجتناب کنید و به این ترتیب سرعت بارگذاری و کارایی سایت را به حداکثر برسانید. همچنین امکان پیاده‌سازی استانداردهای بهینه‌سازی (مانند رعایت اصول سئو در کدهای HTML، فشرده‌سازی فایل‌ها، کش کردن محتوا و غیره) به شکل دلخواه فراهم است.
• امکان افزودن قابلیت‌های خاص و جدید: بسیاری از سایت‌سازها یا قالب‌های آماده امکانات محدودی را ارائه می‌دهند. در حالی که با کدنویسی شما می‌توانید هر قابلیت ویژه‌ای را به سایت اضافه کنید. برای مثال، ایجاد یک سیستم ثبت‌نام و ورود اختصاصی، پیاده‌سازی یک بخش تعاملی خاص برای کاربران، طراحی انیمیشن‌ها و جلوه‌های گرافیکی سفارشی و هر ویژگی دیگری که ممکن است در پلتفرم‌های آماده موجود نباشد.
• یادگیری عمیق و ارزشمند: از منظر فردی، طی کردن مسیر طراحی سایت با کدنویسی باعث می‌شود شما مهارت‌های برنامه‌نویسی وب را به طور عمیق فرابگیرید. این دانش یک سرمایه‌گذاری ارزشمند است که در آینده می‌تواند موقعیت‌های شغلی بهتری برای شما ایجاد کند یا امکان مدیریت و توسعه وب‌سایتتان را بدون نیاز به وابستگی به دیگران فراهم نماید.
• امنیت بالاتر (در صورت پیاده‌سازی صحیح): وب‌سایت‌هایی که به صورت اختصاصی کدنویسی می‌شوند، چنانچه توسط افراد متخصص و با رعایت نکات امنیتی توسعه یابند، معمولاً از امنیت مطلوبی برخوردارند. برعکس، سایت‌های ساخته‌شده با سیستم‌های مدیریت محتوای عمومی (مثلاً وردپرس) به دلیل فراگیر بودن، همواره در معرض دید هکرها هستند و در صورت عدم بروزرسانی یا استفاده از افزونه‌های نامطمئن، ممکن است آسیب‌پذیرتر باشند. البته امنیت یک موضوع نسبی است و وابسته به کیفیت کدنویسی و تنظیمات سرور است، اما در مجموع طراحی سایت با کدنویسی امکان کنترل مستقیم بر جنبه‌های امنیتی را به شما می‌دهد.

معایب طراحی سایت با کدنویسی

در کنار مزایای گفته‌شده، باید توجه داشت که طراحی سایت با کدنویسی معایبی نیز دارد. آگاهی از این نقاط ضعف به شما کمک می‌کند واقع‌بینانه تصمیم بگیرید و چالش‌های مسیر را بشناسید:

• زمان‌بر بودن فرآیند توسعه: طراحی و پیاده‌سازی یک وب‌سایت از صفر با کدنویسی معمولاً بسیار بیشتر از استفاده از سایت‌سازهای آماده یا قالب‌های از پیش ساخته‌شده زمان می‌برد. بسته به پیچیدگی سایت، این فرآیند می‌تواند از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. برای کسب‌وکارهایی که نیاز به حضور سریع در فضای آنلاین دارند، این زمان طولانی ممکن است یک نقطه ضعف به شمار رود.
• نیاز به دانش تخصصی و مهارت فنی: بدیهی است که کدنویسی وب‌سایت مستلزم داشتن دانش برنامه‌نویسی وب (HTML، CSS، JavaScript و احتمالاً زبان‌های بک‌اند) است. اگر خودتان برنامه‌نویس نیستید، باید فرد یا تیمی متخصص را برای این کار استخدام کنید که این خود مستلزم صرف هزینه و زمان برای ارتباط با توسعه‌دهندگان خواهد بود. یادگیری این دانش نیز برای افراد مبتدی زمان‌بر است و نیاز به پشتکار و تمرین زیاد دارد.
• هزینه‌ی بالاتر (در صورت برون‌سپاری): در صورتی که طراحی سایت با کدنویسی را به افراد یا شرکت‌های متخصص بسپارید، هزینه انجام این کار معمولاً نسبت به طراحی سایت با ابزارهای آماده بیشتر است. دلیل این امر، صرف زمان و تخصص بالاتر برای پیاده‌سازی کدهای اختصاصی می‌باشد. بنابراین ممکن است برای کسب‌وکارهای نوپا یا کوچک که بودجه محدودی دارند، استفاده از روش‌های آماده مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد.
• پشتیبانی و به‌روزرسانی دشوارتر: یک وب‌سایت که کاملاً با کدنویسی سفارشی ساخته شده، برای هرگونه تغییر یا افزودن قابلیت جدید نیازمند مداخله مستقیم در کد است. اگر توسعه‌دهنده اصلی در دسترس نباشد یا مستندات کافی از کدها موجود نباشد، انجام تغییرات می‌تواند زمان‌بر و مشکل شود. این در حالی است که در سیستم‌های مدیریت محتوا (مثل وردپرس) بسیاری از تغییرات را می‌توان بدون نیاز به کدنویسی و با چند کلیک انجام داد. به طور کلی نگهداری و به‌روزرسانی سایت‌های کدنویسی‌شده ممکن است پیچیده‌تر باشد.
• احتمال خطا و نیاز به تست بیشتر: هرچه کد بیشتری توسط انسان نوشته شود، احتمال بروز باگ و خطا در آن بیشتر است. در پروژه‌های کدنویسی اختصاصی، باید زمان کافی را به آزمایش و رفع ایرادات اختصاص داد تا سایت نهایی به درستی و بدون اشکال کار کند. این در حالی است که قالب‌ها و سیستم‌های آماده توسط تعداد زیادی کاربر آزموده شده‌اند و بسیاری از باگ‌هایشان شناسایی و رفع شده است.

ابزارها و ملزومات لازم برای شروع کدنویسی وب

پیش از آغاز فرایند طراحی سایت با کدنویسی، لازم است برخی ابزارها و پیش‌نیازهای اولیه را فراهم کنید. مهم‌ترین ملزومات عبارتند از:

• یک رایانه با قابلیت اجرای ویرایشگر کد و مرورگرهای وب: تقریباً هر رایانه‌ی امروزی می‌تواند برای شروع یادگیری کدنویسی وب کافی باشد. سیستم عامل تفاوت چندانی ندارد (ویندوز، مک یا لینوکس) اما باید امکان نصب نرم‌افزارهای مورد نیاز را داشته باشد.
• ویرایشگر کد (Code Editor): برنامه‌ای که در آن کدهای خود را می‌نویسید. ویرایشگرهای متعددی برای این کار وجود دارند. برخی از محبوب‌ترین‌ها عبارتند از Visual Studio Code، Sublime Text، Atom، Notepad++ و غیره. پیشنهاد می‌شود از ویرایشگری استفاده کنید که قابلیت‌های هایلایت سینتکس (رنگی کردن کدها بر اساس نوع کد)، تکمیل خودکار، نمایش شماره خطوط و امکانات جستجو و جایگزینی را داشته باشد. این قابلیت‌ها سرعت و دقت کدنویسی شما را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال، Visual Studio Code یک ویرایشگر رایگان و بسیار پرطرفدار است که امکانات زیادی برای توسعه‌دهندگان وب فراهم کرده است.
• مرورگر وب مدرن: برای مشاهده نتیجه کدها و تست وب‌سایت خود به یک مرورگر نیاز دارید. مرورگرهای کروم، فایرفاکس، اج یا سافاری گزینه‌های مناسبی هستند. همچنین این مرورگرها ابزارهای توسعه‌دهنده (Developer Tools) دارند که امکان بازرسی کد HTML، مشاهده کنسول جاوااسکریپت و بررسی استایل‌های CSS را به شما می‌دهند. با کمک این ابزارها می‌توانید خطاهای کد را راحت‌تر پیدا و رفع کنید.
• دانش پایه در زمینه سیستم فایل: باید بدانید که چگونه یک پوشه (مثلاً برای پروژه وب‌سایت خود) ایجاد کنید و فایل‌های HTML، CSS و JS را در آن قرار دهید. همچنین باید قادر باشید مسیر فایل‌ها را تنظیم کنید تا فایل‌های CSS و JS به درستی به صفحه HTML متصل شوند.
• اتصال اینترنت (اختیاری برای شروع): اگرچه برای کدنویسی صفحات استاتیک HTML/CSS نیاز ضروری به اینترنت نیست و می‌توانید همه چیز را به صورت آفلاین در رایانه خود انجام دهید، اما دسترسی به اینترنت برای جستجوی خطاها، مطالعه مستندات و استفاده از کتابخانه‌ها و منابع آنلاین بسیار مفید خواهد بود. همچنین در مراحل پیشرفته‌تر جهت آپلود سایت بر روی هاست، داشتن اینترنت الزامی است.

با فراهم کردن موارد فوق، اکنون آماده‌اید که مراحل طراحی سایت با کدنویسی را گام به گام دنبال کنید.

یک وب سایت جذاب و پولساز حق شماست. این فرصت رو از دست نده. همین الان به برگه سفارش طراحی سایت مراجعه کن تا یک مشاوره عالی بهت بدم.

تماس بگیرید

مراحل طراحی سایت با کدنویسی

حال به سراغ گام‌های عملی در طراحی یک وب‌سایت به روش کدنویسی می‌رویم. در هر مرحله توضیح داده می‌شود که چه کاری باید انجام شود و نکات مهمی که باید در نظر داشته باشید. توجه کنید که بسته به نوع پروژه و نیازهای شما، جزئیات ممکن است کمی متفاوت باشند، اما مراحل کلی برای اکثر پروژه‌های وب مشابه است.

مرحله ۱: برنامه‌ریزی و طراحی اولیه

هر پروژه‌ی وب موفق با برنامه‌ریزی دقیق آغاز می‌شود. پیش از آنکه حتی یک خط کد بنویسید، ابتدا هدف و محدوده وب‌سایت خود را مشخص کنید:

• نوع وب‌سایت چیست؟ (شخصی، شرکتی، فروشگاهی, وبلاگ، انجمن و غیره)
• مخاطبان هدف چه کسانی هستند و انتظار دارند در سایت شما چه چیزی بیابند؟
• چه بخش‌ها و صفحاتی برای سایت نیاز دارید؟ (صفحه اصلی، درباره ما، تماس، محصولات/خدمات، بلاگ و غیره)
• چه امکانات و قابلیت‌های ویژه‌ای مد نظر است؟ (مثلاً فرم تماس، امکان عضویت کاربران، گالری تصاویر، نقشه، بخش پرسش و پاسخ و …)

پس از تعیین اهداف و نیازمندی‌ها, بهتر است یک طرح اولیه یا اسکچ از چیدمان صفحات وب‌سایت تهیه کنید. این کار را می‌توانید روی کاغذ انجام دهید یا از ابزارهای طراحی واسط کاربری (UI Design) مانند فیگما (Figma) یا اسکچ (Sketch) استفاده کنید. در این مرحله تعیین می‌کنید که مثلاً منوی ناوبری کجا باشد, هر صفحه چه بخش‌هایی داشته باشد, ترکیب رنگ و سبک بصری کلی چگونه باشد و غیره.

این برنامه‌ریزی و طراحی اولیه به شما نقشه راهی می‌دهد که هنگام کدنویسی بدانید چه ساختاری را باید پیاده کنید و از سردرگمی جلوگیری می‌کند. همچنین مستندسازی نیازها باعث می‌شود در میانه راه چیزی را فراموش نکنید و مطابق برنامه پیش بروید.

مرحله ۲: ایجاد ساختار پروژه و انتخاب ویرایشگر کد

اکنون که درکی روشن از آنچه می‌خواهید بسازید دارید، زمان آن است که کار عملی را آغاز کنید. ابتدا یک پوشه (فولدر) در رایانه خود برای پروژه وب‌سایتتان ایجاد کنید. مثلاً می‌توانید پوشه‌ای به نام MyWebsite در مسیر دلخواه بسازید. این پوشه محل نگهداری تمامی فایل‌های سایت شما خواهد بود.

سپس ویرایشگر کد انتخابی خود را باز کنید. اگر هنوز ویرایشگری نصب نکرده‌اید، می‌توانید Visual Studio Code (که رایگان است) را دانلود و نصب کنید. بعد از اجرای ویرایشگر، پوشه‌ی پروژه‌ای که ساختید را در آن باز کنید. بیشتر ویرایشگرها امکان باز کردن پوشه پروژه را دارند که باعث می‌شود بتوانید به راحتی بین فایل‌های مختلف کد جابجا شوید و ساختار پروژه را ببینید.

در این مرحله می‌توانید یک فایل HTML جدید ایجاد کنید. معمولاً نام این فایل را index.html می‌گذارند زیرا به طور پیش‌فرض بسیاری از وب‌سرورها فایل index.html را به عنوان صفحه اصلی وب‌سایت تشخیص می‌دهند. فایل index.html را در پوشه اصلی پروژه خود ایجاد کرده و در ویرایشگر باز کنید. به صورت مشابه، می‌توانید یک فایل CSS مثلاً با نام style.css نیز از همین ابتدا ایجاد کنید (در پوشه پروژه یا ترجیحاً داخل پوشه‌ای جداگانه مثلاً پوشه‌ای به نام css). همچنین اگر می‌خواهید از JavaScript استفاده کنید، می‌توانید یک فایل جاوااسکریپت مثلاً app.js نیز بسازید (در پوشه پروژه یا پوشه‌ای مانند js).

در پایان این مرحله، ساختار اولیه پروژه شما شکل گرفته است: یک پوشه اصلی که حاوی فایل index.html و سایر فایل‌های مورد نیاز (CSS و JS) است. اکنون آماده‌اید تا کدنویسی صفحات را آغاز کنید.

مرحله ۳: نوشتن ساختار HTML پایه

گام بعدی، نوشتن کد HTML برای صفحه وب است. فایل index.html را باز کرده و با ساختار پایه یک صفحه HTML کار را شروع کنید. یک صفحه HTML معمولاً شامل عناصر زیر است:

<!DOCTYPE html>
<html lang="fa">
<head>
    <meta charset="UTF-8">
    <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0">
    <title>عنوان صفحه</title>
</head>
<body>

    <!-- محتوای صفحه اینجا قرار می‌گیرد -->
    <h1>عنوان وب‌سایت من</h1>
    <p>سلام! به وب‌سایت نمونه من خوش آمدید.</p>

</body>
</html>

اجزای کد فوق به ترتیب زیر است:

• خط <!DOCTYPE html> نوع سند را HTML5 اعلام می‌کند.
• تگ <html> ریشه‌ی سند HTML است و با <html lang="fa"> زبان صفحه (فارسی) تعریف شده.
• بخش <head> شامل اطلاعات فراداده (metadata) درباره صفحه است؛ برای مثال <meta charset="UTF-8"> نوع کدگذاری کاراکترها (UTF-8) را تعیین می‌کند تا حروف فارسی به درستی نمایش یابند. تگ <meta name="viewport" ...> برای واکنش‌گرا شدن صفحه در موبایل ضروری است و مقیاس صفحه را در دستگاه‌های کوچک تنظیم می‌کند.
• تگ <title> عنوان صفحه را مشخص می‌کند که در تب مرورگر نمایش داده می‌شود.
• بخش <body> محتویات قابل مشاهده صفحه را در بر می‌گیرد. هرآنچه قرار است کاربر در صفحه ببیند (متن، تصاویر، لینک‌ها، دکمه‌ها و غیره) باید داخل body قرار گیرد. در مثال بالا یک عنوان (با تگ <h1>) و یک پاراگراف متن (با تگ <p>) درج شده است.

اکنون می‌توانید فایل HTML خود را در مرورگر باز کنید تا نتیجه را مشاهده نمایید. اگر فایل را در مسیر سیستم خود ذخیره کرده باشید، کافی است روی آن دوبار کلیک کنید یا آن را بکشید و داخل مرورگر رها کنید تا نمایش داده شود. باید متن و عنوانی که نوشتید را در صفحه سفید مشاهده کنید. البته هنوز هیچ استایل و جذابیتی در کار نیست؛ این مورد را در مرحله بعد اضافه خواهیم کرد.

مرحله ۴: استایل‌دهی صفحه با CSS و اتصال آن به HTML

پس از ساختاردهی محتوا با HTML، نوبت زیبا‌سازی و ترتیب‌بندی بصری عناصر صفحه است. فایل style.css را که از قبل ایجاد کردید باز کنید و کدهای CSS خود را در آن بنویسید. به عنوان شروع، می‌توانید برخی سبک‌های کلی برای بدنه صفحه، عناوین و پاراگراف‌ها تعریف کنید. برای مثال:

/* فایل style.css */
body {
    background-color: #f4f4f4;   /* تنظیم رنگ پس‌زمینه صفحه */
    font-family: Arial, sans-serif;  /* تنظیم فونت پیش‌فرض متن‌ها */
}

h1 {
    color: #2c3e50;   /* تغییر رنگ متن عنوان به سرمه‌ای */
    text-align: center;  /* تراز کردن عنوان به صورت وسط‌چین */
}

p {
    color: #34495e;   /* رنگ متن پاراگراف به خاکستری تیره */
    line-height: 1.6; /* فاصله خطی کمی بزرگ‌تر برای خوانایی بهتر متن */
}

کدهای بالا بدنه صفحه را خاکستری روشن کرده، فونت متن‌ها را به یک فونت ساده و خوانا تغییر می‌دهد. همچنین رنگ و چینش متن‌های عنوان و پاراگراف را تنظیم کرده است. حال برای اعمال این استایل‌ها بر روی صفحه HTML خود، باید فایل CSS را به صفحه لینک (متصل) کنید. این کار با افزودن یک خط در بخش <head> فایل HTML صورت می‌گیرد:

<link rel="stylesheet" href="css/style.css">

فرض کرده‌ایم که فایل CSS شما داخل پوشه‌ای به نام css قرار دارد. در غیر این صورت اگر style.css در همان شاخه اصلی کنار فایل HTML باشد، می‌توانید مسیر را به صورت href="style.css" بنویسید. تگ <link> به مرورگر اعلام می‌کند که یک شیوه‌نامه‌ی CSS خارجی را بارگذاری کرده و روی این صفحه اعمال کند.

اکنون اگر مجدداً صفحه HTML را در مرورگر باز کنید یا آن را ریفرش کنید، مشاهده خواهید کرد که استایل‌های نوشته‌شده اعمال شده‌اند؛ رنگ پس‌زمینه تغییر کرده، فونت متن عوض شده و عناصر صفحه شکل زیباتری به خود گرفته‌اند.

مرحله ۵: واکنش‌گرا کردن طراحی برای موبایل و تبلت

امروزه بخش زیادی از کاربران اینترنت از طریق موبایل یا تبلت وب‌سایت‌ها را مشاهده می‌کنند، بنابراین واکنش‌گرا (Responsive) بودن طراحی سایت یک ضرورت است. واکنش‌گرا بودن به این معنی است که صفحات وب در اندازه‌های مختلف صفحه‌نمایش (از موبایل‌های کوچک گرفته تا مانیتورهای بزرگ) ظاهر و چیدمان مناسب و خوانایی داشته باشند.

برای ایجاد صفحات واکنش‌گرا، می‌توان از تکنیک‌های CSS مانند Media Query (مدیا کوئری) استفاده کرد. مدیا کوئری به شما امکان می‌دهد استایل‌های CSS را وابسته به اندازه صفحه یا دستگاه تنظیم کنید. برای مثال، می‌توانید تعیین کنید که اگر عرض صفحه کمتر از 600 پیکسل بود (یعنی در یک دستگاه موبایل)، برخی المان‌ها به شکل متفاوتی نمایش یابند (مثلاً منوی چندستونه به شکل منوی آبشاری درآید یا سایز فونت‌ها کوچکتر شود).

نمونه‌ای ساده از مدیا کوئری در CSS:

@media (max-width: 600px) {
    body {
        font-size: 90%;
    }
    nav ul {
        display: block;
    }
    /* سایر استایل‌های مخصوص نمایش در موبایل */
}

کد فوق چک می‌کند اگر عرض صفحه حداکثر 600px بود، اندازه فونت متن‌های صفحه مقداری کوچکتر شود و مثلاً فهرست منو (nav ul) به صورت بلوکی (زیر هم) نمایش داده شود. شما می‌توانید چندین مدیا کوئری برای اندازه‌های مختلف (مانند تبلت‌ها، دسکتاپ‌های بزرگ و غیره) تعریف کنید تا مطمئن شوید سایت شما در همه حالات به خوبی دیده می‌شود.

علاوه بر مدیا کوئری، استفاده از واحدهای اندازه‌گیری نسبی (مثل درصد یا واحد vw/vh به جای پیکسل ثابت) نیز به واکنش‌گرایی طراحی کمک می‌کند. همچنین می‌توانید از چارچوب‌های واکنش‌گرای آماده مانند Bootstrap استفاده کنید که بسیاری از چالش‌های طراحی Responsive را پیشتر حل کرده‌اند. در هر صورت، فراموش نکنید که پس از اتمام طراحی، سایت خود را در دستگاه‌ها و اندازه‌های مختلف آزمایش کنید تا از عملکرد صحیح آن در همه حالات اطمینان حاصل نمایید.

مرحله ۶: افزودن تعامل و پویایی با JavaScript

تا اینجا وب‌سایت شما از نظر ساختار و ظاهر پایه شکل گرفته است. اما برای افزودن تعاملات کاربری و ایجاد پویایی در صفحات، می‌توانید از JavaScript بهره ببرید. جاوااسکریپت امکان انجام کارهای متنوعی را در صفحه می‌دهد؛ برای مثال:

• اعتبارسنجی فرم‌ها (اطمینان از اینکه کاربر تمام فیلدهای مورد نیاز را پر کرده و قالب داده‌ها صحیح است)
• ایجاد گالری تصاویر یا اسلایدر که به صورت خودکار یا با کلیک کاربر عکس‌ها را جابجا می‌کند
• طراحی منوهای کشویی، مودال‌ها (پنجره‌های شناور)، تب‌ها و سایر المان‌های تعاملی
• بهبود تجربه کاربری با واکنش نشان دادن به کلیک‌ها، حرکت ماوس، اسکرول صفحه و سایر رویدادها

برای اضافه کردن JavaScript به صفحه خود، اگر فایل JS جداگانه‌ای (مثلاً app.js) ساخته‌اید، باید آن را با استفاده از تگ <script> به صفحه متصل کنید. معمولاً این تگ را در انتهای بخش <body> قرار می‌دهند تا پس از بارگذاری محتوای صفحه، کدهای اسکریپت اجرا شوند. به عنوان مثال:

<script src="js/app.js"></script>
</body>
</html>

(قرار گرفتن این خط قبل از بسته شدن تگ body باعث می‌شود ابتدا تمام عناصر صفحه لود شوند و سپس اسکریپت‌ها اجرا شوند که روش بهینه‌تری است.)

داخل فایل app.js می‌توانید با استفاده از JavaScript خام یا کتابخانه‌هایی مثل jQuery کدهای مورد نظر خود را بنویسید. یک مثال بسیار ساده در JavaScript خام:

// نمایش یک پیام ساده پس از بارگذاری صفحه
window.onload = function() {
    alert("صفحه با موفقیت بارگذاری شد!");
};

کد فوق پس از لود شدن صفحه یک پیغام ساده به کاربر نمایش می‌دهد. هرچند این فقط یک مثال ابتدایی است، اما قدرت جاوااسکریپت بسیار فراتر از اینهاست. با یادگیری بیشتر می‌توانید افکت‌های پیچیده‌تر و منطق‌های پیشرفته‌ای را در سایت خود پیاده کنید. توصیه می‌شود برای شروع، از اسکریپت‌های ساده آغاز کنید و به تدریج دانش خود را گسترش دهید.

مرحله ۷: آزمایش، خطایابی و بهینه‌سازی

اکنون که بخش‌های مختلف سایت خود (HTML, CSS, JS) را ایجاد کرده‌اید، باید آن را به دقت آزمایش کنید. مرورگر وب خود را باز کرده و صفحات سایت را مشاهده کنید:

• بررسی کنید که همه متن‌ها، تصاویر و عناصر صفحه در جای مناسب و به شکل مورد انتظار نمایش داده شوند.
• اگر از لینک‌ها یا دکمه‌ها استفاده کرده‌اید، مطمئن شوید که عملکرد درستی دارند (مثلاً لینک‌ها به صفحات صحیح می‌روند، دکمه‌ها رویدادهای جاوااسکریپت مدنظر را اجرا می‌کنند).
• ابزار Developer Tools مرورگر را باز کرده و در بخش Console ببینید آیا خطای جاوااسکریپتی گزارش شده است یا خیر. اگر خطایی وجود دارد، با مراجعه به خط ذکر شده در کد خود آن را برطرف کنید.
• سایت را در مرورگرهای مختلف (Chrome، Firefox، Edge و …) و همچنین دستگاه‌های مختلف (موبایل، تبلت، لپ‌تاپ) تست کنید. ناسازگاری‌های احتمالی را شناسایی و رفع کنید. به عنوان مثال ممکن است در یک مرورگر قدیمی یک ویژگی CSS پشتیبانی نشود و نیاز به تغییر یا افزودن کد خاصی برای آن مرورگر داشته باشید.
• به اندازه فایل‌ها و سرعت لود صفحه توجه کنید. اگر تصاویر خیلی بزرگ هستند، آنها را بهینه (فشرده) کنید. اگر کدهای CSS/JS غیرضروری دارید، آنها را حذف یا فشرده‌سازی نمایید. هدف این است که سایت شما سریع بارگذاری شود و تجربه کاربری روانی ارائه دهد.

همچنین در این مرحله نکات مربوط به سئو فنی (Technical SEO) را نیز می‌توانید بررسی کنید. مطمئن شوید تگ‌های عنوان (h1، h2 و …) را به درستی به کار برده‌اید و هر صفحه یک عنوان یکتا دارد. توضیحات متا (meta description) برای صفحات مهم تنظیم شده باشد. برای تصاویر از صفت alt (توضیح جایگزین) استفاده کرده باشید. این جزئیات باعث می‌شود وب‌سایت شما برای موتورهای جستجو قابل فهم‌تر باشد و شانس بهتری برای کسب رتبه‌های بالا داشته باشد.

مرحله ۸: انتشار وب‌سایت (آپلود روی هاست)

پس از تکمیل و تست موفقیت‌آمیز وب‌سایت در محیط محلی (کامپیوتر خودتان), نوبت به انتشار آن برای دسترس عموم می‌رسد. برای این کار شما نیاز به یک هاست (Host) و دامنه (Domain) دارید:

• دامنه همان آدرسی است که کاربران در مرورگر وارد می‌کنند تا به سایت شما برسند (مثل YourSite.com). باید یک دامنه آزاد را از شرکت‌های ثبت دامنه خریداری کنید.
• هاست فضایی روی یک سرور متصل به اینترنت است که فایل‌های وب‌سایت شما روی آن قرار می‌گیرد تا دیگران بتوانند به آن دسترسی داشته باشند. هاست‌ها انواع مختلفی دارند (اشتراکی, اختصاصی, مجازی و غیره) که بسته به میزان منابع مورد نیاز و بودجه می‌توانید یکی را انتخاب کنید.

بعد از تهیه هاست و تنظیم دامنه (اتصال دامنه به هاست از طریق DNS), با استفاده از روش‌هایی مانند FTP یا پنل مدیریتی هاست (مثلاً CPanel یا DirectAdmin), فایل‌های وب‌سایت خود (HTML، CSS، JS و سایر پوشه‌ها مانند تصاویر) را در پوشه اصلی هاست (معمولاً public_html) آپلود کنید. مطمئن شوید ساختار پوشه‌ها را به درستی همانند محیط توسعه خود رعایت کرده‌اید.

پس از آپلود، حالا اگر دامنه شما به درستی تنظیم شده باشد، می‌توانید با وارد کردن آدرس سایت، صفحات خود را به صورت آنلاین مشاهده کنید. تبریک می‌گوییم! وب‌سایت شما اکنون در دسترس تمام کاربران اینترنت قرار دارد.

فراموش نکنید که کار نگهداری وب‌سایت پس از راه‌اندازی نیز اهمیت زیادی دارد. ممکن است در آینده نیاز به به‌روزرسانی محتوا یا افزودن قابلیت‌های جدید داشته باشید. همچنین باید همیشه جوانب امنیتی را رعایت کنید (برای مثال اگر از فرم‌ها استفاده می‌کنید، اقدامات لازم برای جلوگیری از حملات احتمالی مثل SQL Injection یا XSS را در بخش بک‌اند لحاظ کنید، یا اگر سایت شما بزرگ شد به فکر استفاده از گواهی SSL برای امن کردن پروتکل HTTPS باشید). نگهداری منظم و پشتیبان‌گیری دوره‌ای از سایت، ضامن پایداری و موفقیت آن در بلندمدت خواهد بود.

طراحی سایت با کدنویسی یا سیستم‌های آماده؟ (مقایسه)

تا اینجا، ما روش طراحی سایت با کدنویسی از پایه را توضیح دادیم. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا همیشه لازم است وب‌سایت را از صفر و با کدنویسی بسازیم یا گاهی استفاده از سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS مثل وردپرس، جوملا و غیره) یا سایت‌سازهای آماده گزینه بهتری است؟ پاسخ به این سوال بستگی به شرایط و نیازهای شما دارد. در ادامه، مقایسه‌ای بین این دو رویکرد ارائه می‌دهیم:

• سرعت و زمان توسعه: طراحی سایت با کدنویسی زمان بیشتری می‌برد، زیرا همه چیز باید نوشته و تست شود. در مقابل، استفاده از CMS یا سایت‌سازها بسیار سریع‌تر است (گاهی ظرف چند ساعت می‌توان سایت را بالا آورد) زیرا بسیاری از امکانات از پیش ساخته شده و قابل استفاده فوری هستند.
• انعطاف‌پذیری و سفارشی‌سازی: سایت‌های کدنویسی‌شده انعطاف کامل دارند و هر نوع قابلیت خاصی را می‌توان افزود. اما سیستم‌های آماده تا حدودی محدود به امکانات و افزونه‌های موجود هستند. البته CMS های محبوب مانند وردپرس افزونه‌های بی‌شماری دارند که بسیاری از نیازها را پوشش می‌دهند، ولی باز هم هر چیزی که در هسته یا افزونه‌ها تعریف نشده باشد قابل انجام نیست مگر با تغییر کدهای اصلی.
• نیاز به دانش فنی: برای کدنویسی از صفر حتماً نیاز به دانش برنامه‌نویسی وب دارید یا باید متخصص استخدام کنید. در حالی که کار با اکثر CMSهای رایج برای کاربران غیرفنی هم نسبتاً آسان است و با کمی آموزش می‌توانند سایتشان را مدیریت کنند.
• هزینه‌ها: اگر خودتان کدنویسی بلد باشید، توسعه وب‌سایت از نظر مالی عمدتاً هزینه‌ای جز وقت شما ندارد. اما اگر برنامه‌نویس استخدام کنید، هزینه بالاتری خواهد داشت. در مقابل، بسیاری از CMSها رایگان هستند و فقط هزینه هاست و دامنه را می‌پردازید. البته ممکن است برای یک قالب پریمیوم یا افزونه‌های تجاری هم هزینه‌ای بدهید، اما در مجموع طراحی سایت با وردپرس و امثال آن معمولاً ارزان‌تر از سپردن پروژه به یک تیم برنامه‌نویسی تمام‌عیار است.
• امنیت: همان‌طور که در بخش معایب اشاره شد، سایت‌های بسیار محبوب مبتنی بر CMS به دلیل گستردگی استفاده هدف حملات بیشتری هستند، اما جامعه توسعه‌دهندگان آنها نیز مرتباً درحال به‌روزرسانی و رفع مشکلات امنیتی‌اند. سایت کدنویسی‌شده اگر توسط افراد ماهر نوشته شود می‌تواند امنیت خوبی داشته باشد و چون کد آن در دسترس عموم نیست، هکرها شناخت کمتری از ساختار آن دارند. با این حال امنیت مقوله پیچیده‌ای است و نمی‌توان با قطعیت گفت کدام رویکرد امن‌تر است؛ نحوه‌ی مدیریت و به‌روزرسانی سایت تعیین‌کننده است.
• نگهداری و به‌روزرسانی: در سایت‌های کدنویسی‌شده افزودن قابلیت جدید یا تغییر در ظاهر سایت نیازمند دخالت در کد و احتمالاً استخدام مجدد برنامه‌نویس است. اما در CMSها معمولاً با نصب یک افزونه یا تغییر تنظیمات می‌توان بسیاری از تغییرات را پیاده کرد. همچنین بروزرسانی نسخه سیستم (مثلاً نسخه جدید وردپرس) با یک کلیک انجام می‌شود، در حالی که بروزرسانی یک سایت کدنویسی‌شده دستی است.

در مجموع، اگر به یک وب‌سایت ساده و سریع نیاز دارید و دانش یا زمان برنامه‌نویسی ندارید، استفاده از سیستم‌های آماده انتخاب منطقی‌تری است. اما اگر یک پروژه خاص با نیازمندی‌های منحصر‌به‌فرد دارید یا می‌خواهید روی یادگیری و ساخت یک سایت از پایه سرمایه‌گذاری کنید، طراحی سایت با کدنویسی گزینه برتری خواهد بود. بسیاری از شرکت‌ها برای وب‌سایت اصلی کسب‌وکارشان ترجیح می‌دهند یک سایت اختصاصی کدنویسی‌شده داشته باشند تا کنترل کامل بر آن داشته و از هر نظر بهینه باشد. در مقابل، برای پروژه‌های کوچک یا وب‌سایت‌های محتوامحور که استاندارد هستند، سیستم‌های مدیریت محتوا هم پاسخ‌گو خواهد بود.

نتیجه‌گیری

در این مطلب به طور جامع به مبحث طراحی سایت با کدنویسی پرداختیم و دیدیم که چگونه می‌توان یک وب‌سایت را از مرحله ایده و برنامه‌ریزی تا پیاده‌سازی و انتشار، با تکیه بر دانش برنامه‌نویسی وب ایجاد کرد. این روش اگرچه دشوارتر و زمان‌برتر از روش‌های مبتنی بر سایت‌سازهای آماده است، اما در عوض آزادی و کنترل کامل در اختیار طراح قرار می‌دهد تا هر آنچه در ذهن دارد عملی کند. همچنین طراحی سایت با کدنویسی فرصتی عالی برای یادگیری عمیق‌تر مباحث وب و کسب مهارت‌های ارزشمند برنامه‌نویسی است.

برای افراد مبتدی، شروع این مسیر ممکن است پرچالش به نظر برسد، اما با پشتکار و تمرین می‌توانید از قدم‌های کوچک آغاز کرده و به تدریج پروژه‌های بزرگتری را پیاده کنید. منابع آموزشی فراوانی به زبان فارسی و انگلیسی در دسترس است که می‌تواند به یادگیری شما کمک کند. فراموش نکنید که برنامه‌نویسی نیز مانند هر مهارت دیگری با تجربه عملی به بهترین شکل آموخته می‌شود؛ پس از آموختن مفاهیم اولیه، دست به کد شوید و با ساختن پروژه‌های ساده، آموخته‌های خود را محک بزنید.

امیدواریم این راهنمای جامع که توسط تیم وب‌داران گردآوری و ارائه شد، توانسته باشد تصویری شفاف از فرآیند و اصول طراحی سایت با کدنویسی به شما ارائه دهد. اکنون شما با مزایا و چالش‌های این روش آشنا هستید و می‌توانید آگاهانه تصمیم بگیرید که آیا مسیر کدنویسی را برای ساخت وب‌سایت خود انتخاب کنید یا خیر. به خاطر داشته باشید که حتی اگر تصمیم به استفاده از سیستم‌های آماده گرفتید، داشتن دانش پایه کدنویسی وب می‌تواند در شخصی‌سازی و عیب‌یابی وب‌سایت به شما کمک شایانی کند.

وب‌داران به عنوان یک مرجع فعال در حوزه طراحی وب همواره تلاش می‌کند تا با آموزش‌های کاربردی و خدمات حرفه‌ای، شما را در مسیر راه‌اندازی یک وب‌سایت موفق یاری کند. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر یا نیاز به مشاوره در زمینه طراحی سایت با کدنویسی می‌توانید با ما در ارتباط باشید. موفق باشید!